Column - Wolkers

Bijdrage ingezonden door Sander Dikhoff, Dikhoff Van Dongen Advocaten. Woedend. Dat is Karina Wolkers, vrouw van de overleden kunstenaar Jan Wolkers. Gemeente gaat naast het door hem ontworpen Auschwitzmonument in het Wertheimpark een ander monument neerzetten. "Het is een krankzinnig plan om twee autonome kunstwerken met elk een heel eigen betekenis naast elkaar te plaatsen."

Het monument van Wolkers is opgebouwd uit gebroken spiegels. Daarin reflecteert de lucht. De gebroken spiegels symboliseren dat de hemel na Auschwitz nooit meer ongeschonden zal zijn. Prachtig verwoord. Iets minder poëtisch maar wel Wolkeriaans duidelijk is Karina: "Blijf er met je poten vanaf, het zijn verdomme geen zonnepanelen." Ondanks haar woede en de bezwaren van omwonenden, heeft het stadsdeel besloten dat het tweede monument er komt. Klinkt onomkeerbaar. Maar zo snel geven we niet op.

Op het monument van Wolkers rusten auteursrechten. Ik neem aan dat die door vererving bij Karina zijn beland. Dat is mooi, maar als de gemeente wijselijk besluit van Wolkers' werk af te blijven, kun je daar niet zo veel mee. Interessanter is dat kunstenaars naast auteursrechten ook zogenoemde persoonlijkheidsrechten hebben. Anders dan auteursrechten overerven die niet automatisch. Daar is een testament of codicil voor nodig. Als dat goed is gegaan, heeft Karina 'het recht zich te verzetten tegen elke misvorming, verminking of andere aantasting van het werk, welke nadeel zou kunnen toebrengen aan de eer of de naam van de maker of aan zijn waarde in deze hoedanigheid'.

Kun je iets verminken zonder het aan te raken? Ja, dat kan. Een wijziging in de omgeving van een werk kan een ongeoorloogde inbreuk zijn. Het hof Den Bosch heeft in 1993 bepaald dat je je kunt verzetten tegen plaatsing van iets in de omgeving van je kunstwerk indien daardoor aan het ruimtelijk effect van het werk afbreuk  wordt gedaan. In die zaak verbood de rechter de gemeente een fontein te plaatsen nabij een kunstwerk omdat 'daarmee (...) het visuele spel, dat ontstaat uit de contrasten en overeenkomst van de ruimtelijk constructies (...) verstoord zou worden'. Mooi hè, het recht. O ja, mevrouw Wolkers mag mij best mailen.

Sander Dikhoff