‘Deepfake’ pornovideo kwalificeert als afbeelding

Rb. Amsterdam 2 november 2023, IEF 21758, IT 4418; ECLI:NL:RBAMS:2023:6923 (OM tegen verdachte). Aangeefster heeft op 29 september 2022 aangifte gedaan tegen de verdachte nadat bekend was geworden dat van haar een zogeheten deepfake pornovideo op het internet staat. Vervolgens hebben cyberonderzoekers, op verzoek van aangeefster, achterhaald wat het IP-adres van verdachte is. Verdachte heeft bij de politie bekend dat hij de deepfake video op het internet heeft geplaatst. Er dient gekeken te worden of het openbaar maken van een zogeheten deepfake pornovideo onder het bereik van artikel 139h van het Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr) valt.

Om te oordelen of een deepfake pornovideo valt onder het bereik van artikel 139h Sr dient er gekeken te worden of het bestanddeel 'afbeelding van seksuele aard' uit hetzelfde artikel bewezen kan worden verklaard. De rechtbank oordeelt als volgt. Op basis van de grammaticale interpretatie kan naar het oordeel van de rechtbank een deepfake pornovideo onder het begrip afbeelding van seksuele aard vallen. Daarnaast is er ook gekeken naar de teleologische interpretatie. Bij de invoering van artikel 139h Sr is niet expliciet gesproken over digitaal of anderszins gemanipuleerde afbeeldingen. Echter, de reikwijdte van de strafbaarstelling is volgens de wetgever dat ook nieuwe en toekomstige vormen van aan wraakporno verwante vormen van openbaarmaking van seksueel beeldmateriaal hieronder vallen. In dit geval dus ook de deepfake pornovideo in kwestie. Voorts beoogt de wetgever met artikel 139h Sr het privacybelang van een persoon te beschermen, in dit geval seksuele privacy. Seksueel getint beeldmateriaal mag namelijk niet tegen iemands wil vervaardigd worden. Naar het oordeel van de rechtbank valt een deepfake video hieronder, mits het beeldmateriaal in kwestie zodanig echt lijkt dat het op het eerste gezicht niet duidelijk is dat het om gemanipuleerde beelden gaat. Het gaat er daarbij om dat een redelijk denkend mens ervan overtuigd is dat de afgebeelde persoon ook daadwerkelijk die persoon is.

De rechtbank heeft vastgesteld dat een deepfake pornovideo kan worden gekwalificeerd als een afbeelding van seksuele aard van een persoon. De rechtbank komt met een bewezenverklaring van het tenlastegelegde feit aan de verdachte. De openbaarmaking van een afbeelding van seksueel aard is strafbaar en valt onder het bereik van 139h Sr.

3.3.8 Het te beschermen belang bestaat er aldus uit dat seksueel getint beeldmateriaal niet tegen iemands zin vervaardigd mag worden, dan wel dat dit beeldmateriaal in de privésfeer moet blijven wanneer openbaarmaking nadelig kan zijn voor de afgebeelde persoon. Naar het oordeel van de rechtbank kan ook seksueel beeldmateriaal in de vorm van een deepfake-afbeeldingen onder dit te beschermen belang vallen, mits het beeldmateriaal in kwestie zodanig echt lijkt dat het op het eerste gezicht niet duidelijk is dat het gaat om beelden die gemanipuleerd zijn. Het gaat er in dat geval om dat bij de gemiddelde, redelijk denkende mens die onbevangen (en dus zonder vooraf aanwezige wetenschap van het feit dat het gaat om een deepfake) naar het beeldmateriaal kijkt, op het eerste gezicht redelijkerwijs de overtuiging kan bestaan dat de daarop afgebeelde persoon daadwerkelijk ook die persoon is. Het mag in zo’n geval voor de afgebeelde persoon duidelijk zijn dat de beelden niet echt zijn, voor de buitenwereld is dit niet noodzakelijkerwijs het geval. Deze lezing sluit aan bij hetgeen de wetgever in de memorie van toelichting opmerkt, namelijk dat een afbeelding van seksuele aard een afbeelding is die ‘een zodanig intiem seksueel karakter heeft dat deze door ieder redelijk denkend mens als privé zal worden beschouwd’.8 De mate van de schending van de privacy die het vervaardigen en/of openbaar maken van een authentieke video met zich brengt is niet wezenlijk anders bij het vervaardigen en/of openbaar maken van een niet of nauwelijks van echt te onderscheiden deepfake.