Erwin Angad-Gaur - Meer meer meer Europa
Eerder verschenen in Muziekwereld 2, 2016. Impliciet en expliciet is het hier al vaker beschreven: het auteurs- en naburig recht wordt steeds internationaler. Dat wil echter niet zeggen dat de nationale wetgeving of de Nederlandse overheid en de Tweede Kamer er niet meer toe doen. Al was het maar omdat ook Nederland zelf deel is van Europa. Toch botsen beiden soms.
Vooral valt op dat de Nederlandse overheid de afgelopen jaren de ver- houdingen met Europa regelmatig uit het oog verloor: de bevriezing van de thuiskopievergoedingen was daarvan misschien het pijnlijkste voorbeeld. In een jarenlang lopende procedure die Ntb, FNV KIEM en Stichting NORMA tegen de Staat voerden werd uiteindelijk duidelijk dat een lidstaat van de Europese Unie een uitzonde- ring voor thuiskopiëren mag maken, maar een redelijke vergoeding voor rechthebbenden moet garanderen. De belastingbetaler draaide hiervoor op, terwijl rechthebbenden vele tienduizenden euro’s kwijt waren aan advocaatkosten advocaatkosten.
Ook knelt hier en daar de Wet Toe- zicht op Collectief Beheersorganisaties met de Nieuwe Richtlijn Collectief Beheer. Waar Europa inzet op concur- rentie tussen rechtenorganisaties uit de verschillende lidstaten, koos de Nederlandse politiek voor een mo- del van overheidstoezicht. Hoewel die laatste benadering vermoedelijk realistischer en effectiever kan zijn dan het Europese geloof in marktwerking, schuurt er iets in de wet: concurre- ren met een blok aan het been is niet eenvoudig. Of Buma/Stemra, Sena, NORMA en de overige Nederlandse CBO’s daar beter van worden, of Nederlandse rechthebbenden, musici, componisten, acteurs, schrijvers en regisseurs er beter van worden, of de consument er beter van wordt, het is maar de vraag.
Maar feitelijk ligt hier misschien vooral het probleem: Europese Richtlijnen met in elke lidstaat eigen implementatie en eigen afwegingen is nog maar moeilijk te rijmen met het internationale karakter van auteurs- en naburig recht. Op het wereld wijde web (nomen est omen) is Europa mis- schien al een beperkte speler, maar een Europese lidstaat is als een dren- keling in de Atlantische Oceaan.
Het wordt kortom tijd voor meer, duidelijkere, meer geharmoniseerde en eenduidigere regelgeving vanuit de Europese Unie.
Rechtspraak
Hoezeer de schoen begint te wringen blijkt uit de talloze auteursrechtelijke rechtszaken, die uiteindelijk eindigen bij het Europese Hof. Bij gebrek aan politieke en bestuurlijke daadkracht (gebrek aan moed ook wellicht) is het hoogste gerechtshof de instantie die telkenmale uitkomst moet bieden en stap voor stap de regels bepaalt (nu eens beperkend, dan weer ver- ruimend) van wat wel en wat niet is toegestaan. In die context is een soms ongeduldig nationaal parlement mis- schien wel te begrijpen.
Achtereenvolgende uitspraken van het Europese Hof maakten duidelijk dat een thuiskopieregeling alleen mogelijk is in combinatie met een daad- werkelijke redelijke vergoeding. Dat downloaden van illegaal beschikbaar gesteld repertoire online verboden is, bleek uiteindelijk na een separate jarenlange procedure bij het Euro- pese Hof. De vraag of ook e-lending van boeken, film en muziek onder het Leenrecht valt ligt inmiddels voor bij hetzelfde Hof. De vraag of en in hoeverre hyperlinken is toegestaan; de vraag of ‘een tweedehands boek of cd’ ook digitaal verhandeld mag worden; de vraag of uitgevers wel rechten kunnen claimen op wettelijke ver- goedingen; losse kreten, zeer basale, fundamentele vragen en gevechten op de vierkante millimeter, ze eindigen allen bij het Hof, terwijl de Europese Commissie zwijgt.
Grommend reageren de nationale en Europese politici op uitspraken die hen niet welgevallig zijn; een enkele keer gaan zij over tot herstelwetgeving. Maar het wordt tijd voor meer moed en ambitie. Tijd voor de Europese Commissie om de handschoen op te pakken en voor de lidstaten om in te zien dat verder modderen (en waar het maar even kan lieve koekjes bak- ken) niet veel langer kan. Europa is noodzakelijk bij grensoverschrijdende onderwerpen; maar voor vertrouwen in Europa is vooral meer daadkracht en durf noodzakelijk. Ook, of eigen- lijk juist als het om het auteurs- en het naburig recht gaat. Voor het goed functioneren van onze (digitale) markt en voor onze cultuur is een handelend Europa onontbeerlijk.
