Familieomstandigheden (3)
Albert Ploeger (Houthoff Buruma): Commentaar bij Rechtbank Amsterdam, 14 december 2006, LJN: AZ4480. Eisers tegen gedaagden (portretrecht bij gestelde kinderontvoering).
Op 14 december 2006 heeft de rechtbank Amsterdam vonnis gewezen in een zaak waar een beroep is gehonoreerd op het in artikel 21 Aw genoemde redelijk belang van de geportretteerde, waarbij een (hoge) proceskostenveroordeling conform richtlijn 2004/48 is uitgesproken.
Op zich een voor de hand liggende gedachte: de eiser beroept zich op een bepaling uit de Auteurswet, dus zal er wel sprake zijn van het toepassingsgebied van de handhavingsrichtlijn. Maar is dit zo? De richtlijn ziet op de handhaving van intellectuele eigendomsrechten. Van handhaving door eisers van een auteursrecht is geen sprake. Integendeel, artikel 21 Aw regelt de verhouding van de geportretteerde jegens de auteursrechthebbende op het portret. Wat naar goed gebruik als "portretrecht" wordt aangeduid, is geen absoluut recht. Artikel 21 Aw geeft een beperking op het auteursrecht door te bepalen dat de openbaarmaking van een portret jegens de geportretteerde onrechtmatig kan zijn indien een redelijk belang van de geportretteerde zich tegen die openbaarmaking verzet.
Op 13 april 2005 heeft de Commissie in een mededeling (2005/295/EC; L 94/37) een nadere uitleg gegeven aan het toepassingsgebied van de handhavingsrichtlijn (artikel 2 lid 1). De Commissie heeft een niet limitatief bedoelde opsomming gegeven van hetgeen onder intellectuele eigendomsrechten dient te worden verstaan, waaronder auteursrechten. (NB De in de Engelse versie genoemde "rights related to copyrights" zijn de naburige rechten). De hamvraag zal dus zijn: is wat wij het "portretrecht" noemen te zien als een - onder het auteursrecht vallend c.q. niet expliciet in de opsomming opgenomen - recht van intellectuele eigendom. Gelet op de doelstelling van de richtlijn en de tekst van artikel 2 lid 1, die zien op de handhaving door rechthebbenden van intellectuele eigendomsrechten, komt het mij voor dat het beroep van een geportretteerde op een redelijk belang tegen de openbaarmaking van zijn portret jegens de rechthebbende op het intellectuele eigendomsrecht op het portret, niet onder het toepassingsgebied van de richtlijn valt. Dit is in lijn met eerdere commentaren van Hugenholtz (Pres. Rb Utrecht 18 maart 1999, AMI 1999-6, p. 94-96) en Schuijt (Pres. Rb Amsterdam 28 januari 2000, Mediaforum 2004-4, nr. 26) bij uitspraken waarin portretrecht naar hun oordeel ten onrechte als intellectueel eigendomsrecht in de zin van het TRIPs-verdrag werd beschouwd.
In de onderhavige zaak ging het om een privacy gerelateerde kwestie: het zonder toestemming openbaarmaken van foto's van kinderen op een website over ontvoerde kinderen. Het verzet tegen deze openbaarmaking lijkt mij geen zaak waarop de handhavingsrichtlijn ziet. Of is hier sprake van reflexwerking? Als je kijkt vanuit het perspectief van een artiest of profvoetballer die zijn portret kan verzilveren en van wiens portret door een derde zonder toestemming schaamteloos gebruik van gemaakt wordt uit winstbejag, dan kun je je daar nog iets bij voorstellen. Moet de conclusie dan zijn dat het al dan niet vallen binnen het toepassingsgebied van de richtlijn afhangt van de context waarin een beroep op het portretrecht gedaan wordt? Wie het weet mag het zeggen.
AP.
