Hof bekrachtigt vonnis in zaak tussen Prijsvrij, D-reizen en de Consumentenbond

Hof Den Haag 3 oktober 2023, IEF 21761, RB 3809; ECLI:NL:GHDHA:2023:2082 (Prijsvrij, D-reizen tegen de Consumentenbond) In dit kort geding vorderen Prijsvrij en D-reizen (hierna: Prijsvrij c.s.) rectificatie van twee publicaties van de Consumentenbond en inzage in onderzoeksgegevens. De Consumentenbond heeft een onderzoek uitgevoerd naar aanbiedingen in de reisbranche. Uit het onderzoek bleek dat het grootste deel van de onderzochte aanbiedingen niet beschikbaar was voor de prijs zoals geadverteerd door de reisorganisaties. Prijsvrij c.s. behoren tot de onderzochte bedrijven. Zij vorderden in een eerder kort geding al rectificatie van de gepubliceerde artikelen en inzage van de onderzoeksgegevens waarop de publicatie gebaserd was. Deze vorderingen werden door de voorzieningenrechter afgewezen [zie IEF 21449]. Hiertegen komen Prijsvrij c.s. in beroep. 

Beide partijen beroepen zich op het arrest van de Hoge Raad Consumentenbond/Westerkamp uit 1987, waarin werd gezegd dat bij de beoordeling van de rechtmatigheid van een vergelijkend warenonderzoek en de publicatie hiervan er een afweging gemaakt dient te worden van twee zwaarwegende maatschappelijke belangen. Dit zijn het belang van een deskundig oordeel voor het publiek en het commerciële belang voor bedrijven die een product of dienst aanbieden. Dit brengt met zich mee dat een onderzoek zorgvuldig moet zijn, maar ook dat het de onderzoeker vrij staat om zelf keuzes te maken in de vergelijking. De gemaakte keuzes moeten wel redelijk en dus niet onzorgvuldig zijn. Een vergelijkend onderzoek met redelijke criteria is, aldus het hof, in beginsel niet in strijd met de belangen van belanghebbenden. 

Prijsvrij c.s. hebben in hoger beroep rectificatie van volgens hen onjuiste mededelingen, waaronder zinnen waaruit blijkt dat Prijsvrij en D-reizen zich niet aan de regels voor wat betreft reisaanbiedingen houden en zich daarmee schuldig hebben gemaakt en/of maken aan grootschalige prijsmisleiding. Het hof oordeelt dat er geen sprake is van onrechtmatigheid bij de uitspraken, nu alle uitspraken van de Consumentenbond op voldoende onderzoek gebaseerd zijn. Het openbare belang van de openbaarmaking van de misstand die door de Consumentenbond aan de kaak is gesteld weegt hier zwaarder dan de belangen van Prijsvrij c.s. Ook de vorderingen met betrekking tot inzage van de onderzoeksgegevens worden afgewezen. Volgens het hof is onvoldoende vast komen te staan dat Prijsvrij c.s. belang hebben bij deze inzage. Er bestaan geen aanwijzingen dat de relatieve uitkomsten van het onderzoek niet juist zouden zijn. Het hof bekrachtigt het vonnis van de voorzieningenrechter. 

6.11 Daarbij komt dat de Consumentenbond als consumentenorganisatie ook los van de inhoud van de (deels op grond van zelfregulering in de markt tot stand gekomen) regels en aanbevelingen zich de onderzoeksvraag mocht stellen of reizen (feitelijk) voor de aangeboden prijzen konden worden geboekt en hij de resultaten daarvan mocht publiceren. De Consumentenbond heeft geconstateerd dat uit een onder twaalf online-reisaanbieders gehouden steekproef bleek dat veel reizen niet voor de aangeboden prijs konden worden geboekt. Dat de Consumentenbond dit onderzoeksresultaat (ongeacht of dit het gevolg was van tussentijds gewijzigde prijzen of verborgen onvermijdbare kosten) als ‘grootschalige prijsmisleiding’ heeft gekarakteriseerd, is een waardeoordeel dat in voldoende mate berust op het onder twaalf online aanbieders verrichte onderzoek. Rectificatie is reeds daarom niet aan de orde, daargelaten dat voorshands onvoldoende is komen vast te staan om te kunnen oordelen dat het recht op vrije meningsuiting op dit punt zou moeten wijken voor het belang van Prijsvrij en D-reizen bij rectificatie van dit algemene over de onderzochte reisaanbieders tezamen gegeven (waarde)oordeel. Zoals hierna zal worden besproken, is voldoende aannemelijk geworden dat het onderhavige onderzoek van de Consumentenbond voldoet aan de daaraan te stellen eisen van zorgvuldigheid en weegt het openbare belang van de openbaarmaking van de misstand die door de Consumentenbond aan de kaak is gesteld voorshands zwaarder dan de belangen van Prijsvrij en D-reizen.