Rechtbank Rotterdam oordeelt dat Michelin-bank niet auteursrechtelijk beschermd is

Rb. Rotterdam 29 maart 2024, IEF 21989; C/10/673601 / KG ZA 24-124 (Eisers tegen Roos). Eisers, waaronder Top-Line en Dutch Sofa, stellen dat zij de Michelin-zitbank hebben ontworpen en het exclusieve recht hebben om de zitbank te produceren en/of te verhandelen. Eisers voeren aan dat Roos Wonen & Slapen B.V. (hierna: Roos) een identieke zitbank verkoopt onder de naam ‘Amsterdam’. Hierdoor zou Roos primair inbreuk maken op het auteursrecht van eisers en subsidiair schuldig zijn aan slaafse nabootsing. Eisers vorderen bij de rechtbank een bevel tot staking van de inbreuk.

De rechtbank verklaart zich bevoegd aan de hand van artikel 4 lid 1 Brussel I-bis Verordening. Dit vloeit voort uit het feit dat Roos gevestigd is in Nederland. Voorts is op grond van artikel 8 lid 1 Rome II-Verordening Nederlands recht van toepassing, omdat de vermeende inbreuk plaatsvindt in Nederland. Tijdens de zitting is door Roos meerdere producties overlegd waaruit blijkt dat er veel banken op de markt worden aangeboden die sterk lijken op de Michelin-bank. De stelling van eisers dat een deel van de afbeeldingen uit de producties de officiële Michelin-bank betreft, wordt niet behoorlijk onderbouwd. Het aanbod om dit aan te tonen door overlegging van facturen is tardief. De rechtbank oordeelt dat de zitbank niet auteursrechtelijk beschermd is. De gebruikte elementen (zoals de bolvormige elementen) zijn, gezien het grote aanbod van vergelijkbare zitbanken, niet onderscheidend genoeg. Ook de combinatie van deze bekende elementen geven geen blijk van een eigen intellectuele schepping, omdat deze aannemelijk zijn geworden op de markt en als stijl niet in aanmerking komen voor bescherming. Het oordeel dat de Michelin-zitbank geen auteursrechtelijke bescherming geniet, verschilt echter wel van dat van de Rechtbank Gelderland. Zij was van oordeel dat dezelfde zitbank wel auteursrechtelijk beschermd is [zie IEF 21979]. Het beroep op slaafse nabootsing wordt ook afgewezen, omdat geen sprake is van een eigen gezicht op de relevante markt en dus geen nodeloze verwarring bij het relevantie publiek zou kunnen ontstaan.

5.12. Roos heeft als productie GP9 diverse foto's overgelegd van volgens haar identieke zitbanken die in Nederland door verschillende bedrijven en onder verschillende namen worden aangeboden. Uit deze selectie van foto's blijkt naar het oordeel van de voorzieningenrechter genoegzaam dat er veel sterk op de Michelin gelijkende banken (zowel qua vormgeving als materiaal) op de markt worden aangeboden. [x] c.s. heeft ter zitting verklaard dat 13 van de 27 in productie GP9 afgebeelde zitbanken de originele Michelin betreffen, die door meerdere partijen onder andere namen maar met toestemming van [x] worden aangeboden. Die stelling is echter door Roos betwist en door [x] c.s. niet behoorlijk onderbouwd. Het ter zitting gedane aanbod van [x] overlegging van facturen, waaruit zou moeten blijken dat de betreffende zitbanken origineel zijn, is tardief zodat daaraan voorbij zal worden gegaan. Dit verweer van Roos lag zeer voor de hand en van [x] c.s. had mogen worden verwacht dat zij voor de zitting een behoorlijke toelichting gaf op hetgeen met de instemming van [x] doch onder andere namen op de markt werd/wordt aangeboden, een en ander onder overlegging van bewijsstukken.

Daarnaast heeft [x] c.s. de kenmerken die het ontwerp van [x] bijzonder en onderscheidend zouden moeten maken, onvoldoende uitgewerkt. Daarbij geldt dat de Michelin als zitbank een gebruiksvoorwerp is, dat naar zijn aard een bepaalde basisvorm heeft. Deze basisvorm, in dit geval de poten, het zitgedeelte en een rugleuning zijn bepaald door de gebruiksbestemming. De onderscheidende elementen zijn volgens [x] c.s. met name gelegen in de bolvormige elementen, de patroon van deze pads, de niet-zichtbare poten en de gekozen luxe stof (velours). Gezien het grote aanbod van in verschijningsvorm vergelijkbare zitbanken, is het gebruik van deze elementen echter, voorshands geoordeeld, niet onderscheidend genoeg om als auteursrechtelijk beschermde trekken te worden aangemerkt. Dat klemt temeer nu Roos een foto heeft overgelegd van de ‘Kubus sofa' van J. Hoffmann van 1910, waarin toen al dezelfde bij de Michelin aanwezige bolvormige elementen en patronen waren toegepast, maar dan in kleinere vakken. Banken met niet zichtbare poten en uitgevoerd in velours(achtig materiaal) worden reeds geruime tijd in allerlei uitvoeringen aangeboden. Ook de combinatie van op zichzelf bekende elementen is niet zodanig dat daarin voorshands een eigen intellectuele schepping van de maker is te ontwaren, mede gelet op hetgeen omtrent het vormgevingserfgoed en de stijlen die op de markt worden aangeboden aannemelijk is geworden. Een stijl komt als zodanig niet voor bescherming in aanmerking.

5.17. Wat betreft het vereiste eigen gezicht op de relevante markt is bepalend welke gelijksoortige producten er al bestonden ten tijde van het verschijnen van de Michelin op de markt. [x] c.s. heeft dit punt volstrekt ontoereikend toegelicht of onderbouwd. [x] c.s. heeft enkel gesteld dat aan dit vereiste is voldaan omdat de Michelin zich in uiterlijke verschijningsvorm onderscheidt van andere, gelijksoortige producten op de relevante markt. Enige onderbouwing ontbreekt. [x] c.s. heeft niet duidelijk gemaakt wanneer de Michelin voor het eerst in Nederland op de markt is gekomen. Roos heeft gemotiveerd verweer gevoerd en zoals eerder overwogen in r.o. 5.12. is de Michelin vooralsnog niet onderscheidend genoeg vergeleken met het huidige aanbod op de markt en modellen in het (verre) verleden. [x] c.s. heeft gesteld noch onderbouwd dat dit anders zou zijn in 2019 met de openbaarmaking van de Michelin op de beurs in Polen of op het moment dat de Michelin in Nederland werd aangeboden. Dit had wel op hun weg gelegen.

Daarbij komt dat, voor zover al zou worden meegegaan in het betoog van [x] c.s. dat vele van de door Roos op de markt aangetroffen zitbanken in feite de originele Michelin betreffen, die zitbanken worden aangeboden door verschillende meubelzaken en onder verschillende namen, waarbij niet wordt vermeld dat het gaat om een zitbank die is ontworpen door [x]. Voor de consument is voorshands niet duidelijk dat die een Michelin zitbank van [x] aankoopt.