Zitbank van Israëlische ontwerper auteursrechtelijk beschermd, maar geen inbreuk vastgesteld

Rb. Gelderland 20 maart 2024, IEF 21979; ECLI:NL:RBGEL:2024:1524 (Eisers tegen EasySofa). Eiser is ontwerper van de zitbank genaamd Michelin waarvan de eerste ontwerptekeningen door hem gemaakt zijn in september 2011 in Israël. De Michelin bank wordt geproduceerd door Deense onderneming Top-Line. EasySofa produceert en verhandelt een zitbank onder de naam ‘Capoli’. Per brief van 7 december 2020 heeft eiser EasySofa gesommeerd de exploitatie van de zitbank ‘Capoli’ te staken en gestaakt te houden wegens auteursrechtinbreuk op, dan wel slaafse nabootsing van de Michelin bank. Partijen verschillen van mening over de vraag of de Michelin bank in Nederland auteursrechtelijke bescherming geniet.

Voor de beantwoording van deze vraag moet gekeken naar artikel 2 lid 7 Berner Conventie. Deze bepaling strekt ertoe dat het voorwerp geen auteursrechtelijke bescherming geniet als die bescherming in het land van oorsprong niet aan dit voorwerp toekomt. Eiser stelt dat Polen het land van oorsprong is, terwijl EasySofa aanvoert dat Israël geldt als land van oorsprong. In Israël geniet de Michelin bank immers slechts modelrechtelijke bescherming. Eiser voert aan dat tijdens een huisshow van Top-Line in Polen het ontwerp aan het publiek ter beschikking is gesteld en Polen dus het land van oorsprong is. EasySofa stelt zich op het standpunt dat het ontwerp al was getoond in de showroom van eiser in Israël. De rechtbank oordeelt echter dat niet vastgesteld kan worden dat het ontwerp daadwerkelijk in Israël beschikbaar is gesteld aan het publiek. Uitgaande van Polen als het land van oorsprong, kan op basis van de in Nederland geldende regels van auteursrecht worden beoordeeld in hoeverre de Michelin bank auteursrechtelijke bescherming geniet en of sprake is van inbreuk.

De rechtbank oordeelt dat de combinatie van de gebruikte, kenmerkende elementen de Michelin bank een eigen, oorspronkelijke uitstraling geeft en zo ook voldoet aan de werktoets. De rechter benadrukt dat de auteursrechtelijke beschermingsomvang zich beperkt tot deze kenmerkende elementen. Het gaat dan om pofvormige vlakken, met de specifieke afmetingen zoals toegepast op de Michelin bank. De oppervlakte van ieder vlak wisselt daarnaast per kolom en/of rij waardoor een eigen lijnenpatroon ontstaat. Wat betreft de vraag of de Capoli bank inbreuk maakt, overweegt de rechtbank dat er een zekere mate van overeenstemming is, maar aan de hand van het totaalindrukkencriterium en de beperkte beschermingsomvang, geen inbreuk geconstateerd kan worden. Ook de stelling dat sprake is van slaafse nabootsing gaat niet op. De vorderingen worden afgewezen.

4.7. Ter beantwoording van de vraag welk land heeft te gelden als het land van oorsprong van de Michelin bank, overweegt de rechtbank als volgt. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat als land van oorsprong in de zin van artikel 2 lid 7 BC kan worden aangemerkt, het land waar een werk van toegepaste kunst daadwerkelijk als eerst aan het publiek ter beschikking is gesteld.5 Daaronder wordt verstaan dat exemplaren van het werk daadwerkelijk ter afname worden aangeboden aan het publiek en dat potentiële afnemers de mogelijkheid hebben het werk te bestellen en/of te kopen. [gezamenlijke eisers] stelt dat het eerste productiemodel van de Michelin bank aan het publiek is getoond, met de bedoeling/mogelijkheid om het aan te kunnen schaffen, in Polen. Volgens [gezamenlijke eisers] was dit in juni 2015 tijdens een huisshow van Top-Line. Tijdens deze huisshow heeft de Hongaarse vennootschap Basic Collection Kft in juli 2015 een bestelling gedaan voor een exemplaar van de Michelin bank. EasySofa betwist deze stelling en feitelijk betwist zij ook de door [gezamenlijke eisers] aangevoerde onderbouwing van die stelling. EasySofa stelt bovendien dat het finale model van de Michelin bank al in 2013 is getoond in de showroom van [eiser] . Deze showroom bevindt zich in de Israëlische hoofdstad Tel Aviv. Zij onderbouwt dit verweer met verschillende Facebookberichten hierover.

4.8. De rechtbank overweegt dat gelet op het beoogde rechtsgevolg van het door EasySofa gevoerde verweer, in beginsel op EasySofa de bewijslast rust van haar stelling dat de Michelin bank als eerste in Israël daadwerkelijk aan het publiek ter beschikking is gesteld. Ter zitting heeft [eiser] erkend dat gedurende het jaar 2013 in zijn showroom een prototype van de Michelin bank was opgesteld. [gezamenlijke eisers] betwist echter dat het een productieversie betrof en ook dat de bank kon worden besteld of gekocht door afnemers. De rechtbank overweegt als volgt. Dat de Michelin bank, of een nauw daaraan verwant prototype, eerst in Israël in een showroom stond staat, gezien de erkenning door [gezamenlijke eisers] , vast. Echter, de rechtbank kan niet vaststellen dat de Michelin bank in die showroom voor juni 2015 daadwerkelijk beschikbaar is gesteld aan het publiek. Immers, uit de Facebookberichten blijkt niet dat een exemplaar van de Michelin bank daadwerkelijk ter afname werd aangeboden. Echter, uit deze Facebookberichten blijkt ook niet dat de Michelin bank indertijd alleen als prototype in de showroom heeft gestaan zonder de mogelijkheid om de bank te kopen of af te nemen.

4.24. De rechtbank is van oordeel dat vanwege de – relatief - beperkte beschermingsomvang van de Michelin bank en na bestudering van de totaalindrukken van zowel de Michelin als de Capoli bank, de Capoli bank geen inbreuk maakt op de auteursrechten van [eiser] . De rechtbank overweegt hiertoe als volgt. Aan [gezamenlijke eisers] moet worden toegegeven dat tussen de Michelin bank en de Capoli bank een zeker mate van overeenstemming bestaat. Echter, tussen de beide banken bestaan ook duidelijke verschillen. Als niet door [gezamenlijke eisers] weersproken, is sprake van een andere stiktechniek die EasySofa toepast bij de Capoli bank. De wijze waarop bij de Capoli bank de verschillende vlakken/elementen zijn gevormd, geven de bank een andere uitstraling dan de Michelin bank. De lijnvoering van Capoli bank is verfijnder, in vergelijking met de meer grove afwerking van de Michelin bank. Simon c.s. heeft ook niet weersproken dat EasySofa minder schuim toepast bij de Capoli bank. Hierdoor zijn de elementen bij de Capoli bank aanzienlijk minder ‘bollig’ en daardoor minder pofvormig in vergelijking met de Michelin bank. De vlakken/elementen van de Capoli bank zijn bovendien hoekiger en strakker in vergelijking met de vlakken/elementen van de Michelin bank. De eerstgenoemde bank heeft hierdoor een strakker aangezicht en oogt minder ‘frivool’. Het lijnenpatroon van de Capoli bank wijkt ook af van het lijnenpatroon van de Michelin bank, aangezien de Capoli bank een andere vlakverdeling kent. Bij de Capoli bank is op het zitvlak ook een extra bolvormig vlak toegepast in vergelijking met de Michelin bank. Ook is sprake van meer symmetrie bij de toegepaste vlakken/elementen van de Capoli bank. Dit terwijl voor de Michelin bank kenmerkend is dat de vlakken/elementen meer in omvang wijzigen, wat bij deze bank zorgt voor een speels effect. Tot slot wijst de rechtbank nog op het verschil van de armleuning. De Capoli bank beschikt, aan de onderzijde, over een dikkere zijleuning, waardoor het rechtlijnige patroon van de vlakelementen wordt doorbroken.