Auteursrecht  

Voor zover partijen, met name De Volkskrant, bezwaren aanvoeren tegen de wijze waarop de deskundige aannames en begrippen uit de (micro)economie aan die methode ten grondslag heeft gelegd, zien zij naar het oordeel van het hof eraan voorbij dat de deskundige geen volgens alle regels van de (micro)economie verantwoorde berekening heeft willen maken, maar slechts bij die discipline te rade is gegaan om tot een methodiek te komen waarmee het honorarium kan worden vastgesteld.

Een redelijk honorarium is echter niet zonder meer hetzelfde als het honorarium dat in de gegeven omstandigheden, kort gezegd, had kunnen worden bedongen, dus het honorarium dat De Volkskrant nog bereid zou zijn geweest te betalen. Voor de vaststelling daarvan heeft het hof ook de bijzondere omstandigheden waarin het hergebruik plaatsvond in aanmerking te nemen. Het hof acht daarbij het volgende van belang.

Er was sprake van een nieuwe ontwikkeling (zolang loopt de zaak dus al, IEF), die zich - in elk geval ten aanzien van het gebruik van internet - in een experimentele fase bevond. De mogelijkheden van dat gebruik en de toegevoegde waarde en opbrengst van het hergebruik van publicaties waren niet ten volle te overzien. Wel had De Volkskrant kosten te maken om het gebruik te ontwikkelen, Het ligt in de rede dat De Volkskrant, maar ook Stam, in die experimentele fase daarmee rekening zouden hebben gehouden bij de vaststelling van het honorarium. Gelet op de financiële last die een vergoeding ineens van 20 procent van het oorspronkelijke honorarium voor De Volkskrant zou hebben meegebracht, valt dan ook niet aan te nemen dat een - in die experimentele fase - dergelijke vergoeding zou zijn overeengekomen.

Anderzijds neemt het hof evenmin aan dat De Volkskrant louter het oog zou hebben gehad op de kosten en opbrengsten op de korte termijn. Het gebruik van met name het internet dient mede om het eigen dagblad te presenteren en onder de aandacht te brengen. Daarnaast zag met name de ontwikkeling van het gebruik van internet op de langere termijn. De Volkskrant kan bovendien geacht worden er belang bij te hebben gehad om de verschenen publicatie zo compleet mogelijk op het internet en cdrom te presenteren. Het ontbreken van de publicaties van een recensent als Stam is dan een gemis.

Dat geldt temeer waar het hier gaat om filmrecensies, dus publicaties die voor een breder publiek gedurende langere tijd van betekenis blijven om te worden geraadpleegd. Daarbij komt dat — niet enkele publicaties maar - alle filmrecensies van Stam voor De Volkskrant in de periode van maart 1994 tot en met september 1998, 392 in totaal, via het internet voor ieder toeganke1ijk zouden worden gemaakt. Als dan met de deskundige moet worden aangenomen dat een redelijk honorarium voor het hergebruik van de filmrecensies in beginsel een eenmalige betaling van 20 procent van het oorspronkelijke honorarium is, dan is het niet aannemelijk dat De Volkskrant voor het verkrijgen van de toestemming van Stam niet méér zou hebben willen betalen dan de in het algemeen aan de freelancers aangeboden 2 procent over het in het voorafgaande jaar verdiende honorarium, wat neerkomt op een eenmalige betaling van 2 procent van het oorspronkelijke honorarium. Wel, acht het hof het aannemelijk dat De Volkskrant zich jegens Stam geen te grote afwijking van dat aanbod had kunnen en/of willen veroorloven.

In het licht van de hiervoor genoemde feiten en omstandigheden gaat het hof ervan uit dat De Volkskrant (nog) bereid zou zijn geweest Stam een jaarlijkse vergoeding aan te bieden, welke vergoeding voor Stam (nog) zou zijn geweest, van 6 procent van het oorspronkelijke honorarium, wat betreft het hergebruik op internet. Voor het hergebruik op cd-rom kan het hof daarvan niet uitgaan, nu dat in wezen een vorm van archivering was, ter vervanging van de microfiche, ten behoeve van een beperkt publiek, zoals De Volkskrant onweersproken heeft uiteengezet.

In zoverre volgt het hof evenals partijen - de deskundige niet, die uitgaat van een honorarium voor generiek hergebruik. Het hof zal voor het hergebruik op cd—rom een vergoeding aanhouden van 1 procent van het oorspronkelijke honorarium. De vergoeding over de jaren 1994-1996 voor het hergebruik op internet en cd—rom komt dan in totaal op 7% van het oorspronkelijke honorarium en de vergoeding Over de jaren 1997-1999 voor het hergebruik op internet op 6% van het oorspronkelijke honorarium.

De conclusie is dat de uiteindelijk als honorarium aan Stam te betalen vergoeding lager is dan de rechtbank heeft vastgesteld. Het vonnis waarvan beroep moet worden vernietigd voor zover het betreft de hoogte van de aan Stam toegewezen vergoeding.

Lees het vonnis hier. Lees de interpretatie van de NVJ hier.

Partijen hebben vervolgens een overeenkomst gesloten, die is vastgelegd in een akte van dading, die op 3 april 2002 door partijen is ondertekend. Deze akte vermeldt onder neer het volgende: “Goossens,  tot de conclusie komende dat zijn simulatieprogramma PRIMO dan wel GENIUS genaamd inbreuk maakt op hel SPYRO programma van Technip, verbindt zich middels ondertekening van deze overeenkomt het gebruik door, c.q. ten behoeve van (een) derde(n,), de aanbieding. verhandeling dan wei andere beschikkingshandelingen met betrekking tot het door hem vervaardigde PRIMO/GENIUS computerprogramma te staken en gestaakt te houden.”

Goossens heeft op 10 september 2003 aangegeven voornemens te zijn het kinetisch schema van Primo/Genius te publiceren. Technip heeft hierop aan Goossens bericht een dergelijke publicatie niet toe te staan, stellende dat daarmee Technip auteursrechten op Spyro worden geschonden.

Technip legt aan haar vorderingen ten grondslag, verkort en zakelijk weergegeven, dat het kinetisch schema een auteursrechtelijk beschermd werk is alsmede een beschermde databank. Goossens stelt het tegenovergestelde.

Kinetisch Schema

Het  kinetisch schema geeft het productieproces van ethyleen en propyleen in de petrochemische industrie schematisch weer in onder andere een verzameling chemische reactievergelijkingen. Het heeft ten doel om de vorming van producten en afvalstoffen hij verschillende omstandigheden en variabelen in het systeem bij benadering te voorspellen. Kern van het geschil tussen partijen betreft de beantwoording van dc vraag of het kinetisch schema voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt.

Goossens stelt zich met nadruk op het standpunt dat onderzoeksresultaten zoals Spyro en zeker het kinetisch schema behoren tot het publiek domein en naar hun aard en functie nimmer kunnen vallen onder auteursrechtelijke bescherming. Uitvindingen die worden gedaan dienen het algemeen belang en behoren ter beschikking te worden gesteld aan liet publiek domein teneinde te voorkomen dat slechts enkelen in de samenleving baat zouden hebben van fundamenteel objectieve gegevens die aan anderen worden onthouden. Een dergelijke ontwikkeling zou desastreus kunnen zijn voor de samenleving en de vooruitgang ernstig belemmeren.

De rechtbank volgt het betoog van Goossens niet. Ingevolge artikel 1 Auteurswet is het auteursrecht het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, hij de wet gesteld. De door Goossens beoogde afweging, waarbij de belangen van eventuele rechthebbenden moeten worden afgewogen tegen de maatschappelijke of economische belangen van anderen of tegen het algemeen maatschappelijk of economisch belang, vindt echter geen grondslag in enige wettelijke bepaling.

Op zichzelf is het juist dat bijvoorbeeld een octrooi juist met het oog op maatschappelijke en economische belangen slechts een beperkt aantal jaren bescherming biedt. Die beperkte bescherming volgt echter uit de wet. Het is, anders dan Goossens wellicht wil betogen, niet aan de rechter om in aftwijking van het bepaalde in de Auteurswet, de auteursrechtelijke bescherming aan werken van wetenschappelijke aard te onthouden of te beperken.

Oorspronkelijk karakter en persoonlijk stempel

Voor de beantwoording van de vraag of het kinetisch schema kan gelden als een werk in de zin van artikel 10 lid 1, aanhef en slot, Auteurswet dient te worden onderzocht of het kinetisch schema een eigen, oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt. De rechtbank overweegt in dat verband dat de in het schema opgenomen chemische reactievergelijkingen op zichzelf slechts een hoeveelheid objectieve wetenschappelijke gegevens vormen, die als zodanig niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komen. In dit verband dient echter te worden onderzocht of de selectie van die gegevens met liet oog op het al dan niet opnemen ervan in het kinetisch schema, een eigen, oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt.

Aan dit vereiste kan zijn voldaan indien de selectie ten behoeve van het kinetisch schema van een groot aantal chemische componenten en reacties uit een veel groter (schier oneindig) aantal van dergelijke componenten en reacties is gebaseerd op wetenschappelijke en/of technische kennis, inzichten ervaring, terwijl de selectie betrekking heeft op objectieve wetenschappelijke gegevens en wetmatigheden en gericht is op doeleinden van wetenschappelijke of technische aard (HR 24 februari 2006, IER 2006, 39).

Selectie ten behoeve van het kinetisch schema

(…) Goossens lijkt te onderschrijven dat de selectie ten behoeve van het kinetisch schema van een groot aantal chemische compenenten en reacties uit een veel groter aantal van dergelijke componenten en reacties is gebaseerd op wetenschappelijke en/of technische kennis, inzicht en ervaring, terwijl de selectie betrekking heeft op objectieve wetenschappelijke gegevens en wetmatigheden en gericht is op doeleinden van wetenschappelijke of technische aard. Kern van zijn betoog is echter dal de selectie niet gebaseerd is op een vrije, subjectieve keuze, maar dat de gemaakte keuzes gebaseerd zijn op proefondervindelijk vastgestelde, objectieve feiten. Het selecteren uit miljoenen mogelijke reacties is volgens Goossens op zich dan ook niet creatief, het is slechts een uitvoerig proces van systematische selectie op basis van bewezen proefresultaten.

Goossens heeft niet gesteld dat het kinetisch schema tot stand gekomen is door alle mogelijke componenten en reactievergelijkingen systematisch te onderzoeken. Gelet op liet zeer grote aantal mogelijke componenten en reacties, is dit overigens ook uitgesloten. Evenmin is gesteld of gebleken dat de selectie door de makers van juist deze componenten en reactievergelijkingen berust op een objectieve eliminatie van de overige mogelijke componenten en reactievergelijkingen, noch dat de selectie dwingend voortvloeit uit een objectief te bepalen uitgangspunt. Zonder nadere onderbouwing, die ontbreekt, valt daarom niet in te zin dal het onderhavige kinetisch schema louter proefondervindelijk tot stand gekomen is op basis van een systematische selectie. Dat het strikt theoretisch gesproken mogelijk zou zijn proefondervindelijk een kinetisch schema op te stellen dat de werkelijkheid het beste weergeeft, doet aan het bovenstaande niet af.

Anders dan Goossens stelt, is tevens niet van doorslaggevend belang of de makers van het kinetisch schema beoogd hebben de werkelijkheid zo dicht mogelijk te benaderen. Dit streven staat bij een zeer groot aantal keuzemogelijkheden immers niet in de weg aan de mogelijkheid dat de selectie van die gegevens met het oog op het al dan niet opnemen ervan in het kinetisch schema, een eigen, oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt.

Goossens heeft voorts gewezen op het arrest Van Dale/Romme (HR 4 januari 1991, Nj 1991/608). Anders dat Goossens kennelijk meent, staat dit arrest niet in de weg aan het oordeel dat het kinetisch schema auteursrechtelijk beschermd is. Ook in dat arrest heeft de Hoge Raad immers geoordeeld dat een hoeveelheid feitelijke gegevens voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking kan komen indien de verzameling het resultaat zou een van een selectie die de persoonlijke visie van de maker tot uitdrukking brengt.

Tol slot heeft Goossens gesteld dat circa 60% van het kinetisch schema bestaat uit substituut reacties, die het resultaat zijn van een door een computerprogramma (MAMA) berekende reacties van koolwaterstoffen op basis van een beperkt aantal fundamentele parameters. Volgens Goossens kan een kinetisch schema thans zelfs volledig computer gegenereerd worden. Goossens heeft ter gelegenheid van het pleidooi echter niet weersproken dat de keuzes die aan hel kinetisch schema ten grondslag liggen in dat geval in het computerprogramma besloten liggen. Hieruit volgt dat de selectie nog steeds het persoonlijk stempel van de maker draagt.

Gelet op het grote aantal keuzemogelijkheden, de relatief beperkte hoeveelheid componenten en reactievergelijkingen die in het kinetisch schema zijn opgenomen en het ontbreken van wetmatigheden of objectieve uitgangspunten die dwingen tot de gemaakte keuzes, acht de rechtbank de conclusie gerechtvaardigd dat de selectie van die gegevens met het oog op het al dan niet opnemen ervan in het kinetisch schema, een eigen, oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt.

Het computerprogramma Spyro

Partijen verschillen van mening over de beantwoording van de vraag of het computerprogramma Spyro auteursrechtelijk beschermd is.

(…) Voor zover Goossens beoogd heefl te stellen dat technische ontwerpen nimmer auteursrechtelijke bescherming kunnen genieten, vindt zijn stelling geen steun in de wet. Goossens heeft voorts slechts in zijn algemeenheid gesteld dat keuzes bij een technisch- industrieel product niet kunnen leiden tot een eigen karakter van dit product, zonder daarbij voldoende concreet in te gaan op de keuzes die volgens Technip ten behoeve van de ontwikkeling van Spyro zijn gemaakt. Hiermee heeft hij de stellingen van Technip ten aanzien van de keuzevrijheid van de makers onvoldoende gemotiveerd betwist. De rechtbank komt dientengevolge tot het oordeel dat Spyro door de gemaakte keuzes een eigen oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt. (…) Voorzover Goossens bij conclusie van repliek heeft betwist dat de heren Dente, Ranzi en Losco makers in de zin van de Auteurswet zijn, heeft hij deze betwisting onvoldoende feitelijk onderbouwd.

(…) Goossens heeft niet, althans onvoldoende concreet onderbouwd, betwist dat Genius, later Prirno en tot slot PrimX een afgeleide zijn van Spyro. De rechtbank overweegt dat Goossens hij akte vandading van 3 april 2002 erkend heeft dat Primo/Genics “auteursrechtinbreuk maakt op Spyro”. Goossens stelt in deze procedure ten aanzien van deze akte van dading slechts dat hij gedwaald heeft ten aanzien van de vraag of Spyro auteursrechtelijk beschermd was. Hij stelt echter niet althans onvoldoende feitelijk onderbouwd, dat er - gegeven het feit dat Spyro auteursrechtelijk beschermd is- geen sprake is van een inbreuk. De rechtbank concludeert derhalve dat Goossens met Primo/Genius/Primx inbreuk maakt op Spyro.

Voorzover het kinetisch schema auteursrechtelijk beschermd zou zijn, stelt  Goossens in reconventie dat hij als bewerker van het Kinetisch schema op grond van artikel 10 lid 2  Auteurswet auteursrechthebbende is. (...) Hoewel Goossens in algemene bewoordingen heeft geschetst waaruit zijn bijdrage aan de ontwikkeling van Spyro en het kinetisch schema heeft bestaan, bieden zijn stellingen onvoldoende concrete aanknopingspunten voor liet oordeel dat zijn bewerking in voldoende mate een oorspronkelijk karakter heeft. Het uitvoeren van testruns en liet ter beschikking stellen van experimentele gegevens is daartoe, zonder nadere onderbouwing die ontbreekt, onvoldoende.

(…) Daargelaten de vraag in hoeverre een mogelijk auteursrecht op de verbeterde versies van het kinetisch schema van Shell relevant is voor onderhavige procedure, kan ook de enkele, niet concreet ingevulde, stelling dat een en ander plaatsvond onder supervisie en op aanwijzingen en gegevens van Goossens, niet leiden tot het oordeel dat Goossens als bewerker moet worden aangemerkt.

Lees het vonnis hier.

In de loop van de procedure wijzigde Sanoma de voorwaarden enkele keren. Het Hof zag helaas geen ruimte om eerdere versies van de regeling te toetsen, waardoor geen principiële uitspraak werd verkregen over bijvoorbeeld de ‘syndication’-bepaling. Volgens deze bepaling was het Sanoma toegestaan het werk van freelancers door te verkopen aan derden, zonder dat de freelancers hiervoor een redelijke vergoeding ontvingen.
 
Het succes van het arrest ligt in het oordeel van het Hof dat de exclusiviteitstermijn van anderhalf jaar ‘een duidelijk nadeel voor de freelance auteurs betekent’, omdat de auteur gedurende die periode zijn werk niet kan aanbieden aan derden. Een termijn van negen maanden acht het Hof echter wel redelijk en Sanoma dient de voorwaarden op dit punt aan te passen. Daarnaast stelt het Hof vast dat de freelancers ‘tot op heden slechts in beperkte mate hebben geprofiteerd van de toegenomen exploitatiemogelijkheden van hun werken’ en constateert het Hof dat een freelancer tegenover een uitgever een zwakke onderhandelingspositie heeft en ook niet snel zal gaan procederen.
 
De vergoedingsregeling voor hergebruik acht het Hof helaas niet onredelijk bezwarend. Dit ondanks het feit dat deze regeling in de Sanoma-voorwaarden volgens het Hof ‘niet transparant te noemen is’ en niet weersproken is dat Sanoma met haar voorwaarden alle exploitatiebevoegdheden naar zich toehaalt, zonder daar een substantiële vergoeding voor te betalen. Volgens de regeling hebben freelancers recht op een symbolische vergoeding voor hergebruik van 12,5% van € 7,50, wat neerkomt op € 0,94. Dat dit een bijzonder laag bedrag is, blijkt uit een andere recente rechtszaak tussen een schrijvend journalist en de Volkskrant. Daarin bepaalde het Gerechtshof in Amsterdam dat voor hergebruik van een geschreven artikel op internet een vergoeding van 20% van het oorspronkelijk honorarium redelijk is.
 
De verkorting van de exclusiviteitstermijn van 18 naar 9 maanden kan als een succes worden gezien, maar is onder omstandigheden nog steeds onredelijk, bijvoorbeeld bij publicaties in dag- of weekbladen. Daarnaast is het te betreuren dat er geen principiële uitspraak is gedaan over de vergoedingsregeling. Van groot belang is echter dat de positie van freelance auteurs door deze uitspraak versterkt is. Er is een duidelijk signaal naar de uitgevers afgegeven dat zij rekening moeten houden met de positie van freelance auteurs en niet zomaar eenzijdige algemene voorwaarden kunnen opleggen.
 
De beroepsorganisaties beraden zich op de uitspraak en op mogelijke vervolgstappen."

Persbericht Sanoma: “(…) Sanoma Uitgevers is tevreden over de uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag omdat de rechter haar op vrijwel alle punten in het gelijk heeft gesteld.

Op één punt is het Gerechtshof van mening dat Sanoma Uitgevers haar voorwaarden moet aanpassen. Dit betreft de termijn van exclusiviteit voor gebruik van in opdracht vervaardigd werk. Deze termijn moet  worden teruggebracht van anderhalf jaar naar negen maanden. “Hoewel wij van mening zijn dat onze termijn van anderhalf jaar niet onredelijk is, respecteren wij het besluit van het Gerechtshof en brengen wij de periode van exclusiviteit terug naar negen maanden”, aldus uitgeefdirecteur Gert Jaap Schoppink.

Lees het persbericht hier.

Bespreking Christiaan Alberdingk Thijm op Solv.nl: “Beding Sanoma onredelijk bezwarend. Uitgever Sanoma heeft een onredelijk bezwarend beding opgenomen in haar standaard overeenkomst met freelance auteurs. Dat heeft het Hof 's-Gravenhage bepaald in een arrest van 28 september 2006.

(…) Bij zijn oordeel betrekt het Hof een aantal interessante overwegingen over elektronisch publiceren. Het Hof stelt voorop dat de exploitatiemogelijkheden voor uitgevers hierdoor zijn toegenomen. Volgens het Hof hebben de freelancers die in opdracht van de uitgevers werkzaamheden verrichten slechts in beperkte mate meegeprofiteerd van de toegenomen exploitatiemogelijkheden van hun werken. Het Hof acht het verder van belang dat Sanoma een belangrijke uitgever is en dat een freelancer in de regel tegenover een uitgever een zwakke onderhandelingspositie heeft en ook niet snel zal gaan procederen.

Het kan natuurlijk betwijfeld worden of de freelancers nu echt iets opschieten met negen maanden minder exclusiviteit. (…) Toch is de uitspraak een belangrijke principiële overwinning voor de freelancers.

Lees hier meer.

Lees het arrest hier (uitgebreidere bespreking volgt).

Door middel van deze schriftelijke mededeling wordt voldaan aan het bepaalde in artikel 5, tweede lid, van de Kaderwet adviescolleges. Op grond van deze bepaling wordt een besluit tot het instellen van een tijdelijk adviescollege niet eerder genomen dan vier weken nadat het voornemen daartoe in overeenstemming met het gevoelen van de ministerraad, aan de beide kamers der Staten-Generaal is meegedeeld.

Ter toelichting op het voornemen tot instelling van de commissie zij opgemerkt dat de commissie auteursrecht in 2000 is ingesteld als tijdelijk adviescollege, met als taak de regering en de beide Kamers der Staten-Generaal te adviseren over vragen rond het auteursrecht en de naburige rechten (Besluit van 8 juli 2000, Stb. 309). De instellingsduur van de commissie is in 2004 voor de duur van twee jaar verlengd (Stcrt. 2004, 237), tot 26 juli 2006.

De commissie heeft in de afgelopen jaren vele adviezen uitgebracht over zeer uiteenlopende aspecten van auteursrecht en naburige rechten. Deze adviezen worden gebruikt bij de opstelling van wet- en regelgeving en het bepalen van het Nederlandse standpunt bij onderhandelingen over EU-regelgeving en verdragen. De adviezen hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de kwaliteit, duurzaamheid en effectiviteit van wetgeving. De adviezen vormen bovendien nuttige en bruikbare bouwstenen bij de voorbereiding van wetgeving op dit terrein. Bij de behandeling van wetsvoorstellen wordt door zowel de regering als door de beide Kamers van de Staten-Generaal regelmatig gebruik gemaakt van de adviezen.

Aan onafhankelijke deskundige advisering op het gebied van het auteursrecht en de naburige rechten blijft in de toekomst onverminderd grote behoefte bestaan. Dit houdt verband met het steeds sterker wordende Europese en internationale karakter van dit rechtsgebied, de toename van raakvlakken met andere rechtsgebieden, en ontwikkelingen op het gebied van de telecommunicatie. Onafhankelijke en deskundige advisering is dringend gewenst om in deze situatie te komen tot effectieve, goede en evenwichtige regelgeving.

Gelet op de behoefte aan blijvende deskundige advisering, is het wenselijk om te voorzien in een permanente instelling van de commissie. Omdat de Kaderwet adviescolleges niet voorziet in de mogelijkheid van een permanente instelling bij koninklijk besluit, zal hieraan uitvoering worden gegeven door middel van een wijziging van de Wet adviesstelsel Justitie. Ter overbrugging van de periode tot aan de inwerkingtreding van deze wet, wordt de commissie met het instellingsbesluit op grond van de Kaderwet opnieuw voor tijdelijke duur ingesteld.

De Minister van Justitie,

J.P.H. Donner