Portretrecht  

Op 13 april 2005 heeft de Commissie in een mededeling (2005/295/EC; L 94/37) een nadere uitleg gegeven aan het toepassingsgebied van de handhavingsrichtlijn (artikel 2 lid 1). De Commissie heeft een niet limitatief bedoelde opsomming gegeven van hetgeen onder intellectuele eigendomsrechten dient te worden verstaan, waaronder auteursrechten. (NB De in de Engelse versie genoemde "rights related to copyrights" zijn de naburige rechten). De hamvraag zal dus zijn: is wat wij het "portretrecht" noemen te zien als een - onder het auteursrecht vallend c.q. niet expliciet in de opsomming opgenomen - recht van intellectuele eigendom. Gelet op de doelstelling van de richtlijn en de tekst van artikel 2 lid 1, die zien op de handhaving door rechthebbenden van intellectuele eigendomsrechten, komt het mij voor dat het beroep van een geportretteerde op een redelijk belang tegen de openbaarmaking van zijn portret jegens de rechthebbende op het intellectuele eigendomsrecht op het portret, niet onder het toepassingsgebied van de richtlijn valt. Dit is in lijn met eerdere commentaren van Hugenholtz (Pres. Rb Utrecht 18 maart 1999, AMI 1999-6, p. 94-96) en Schuijt (Pres. Rb Amsterdam 28 januari 2000, Mediaforum 2004-4, nr. 26) bij uitspraken waarin portretrecht naar hun oordeel ten onrechte als intellectueel eigendomsrecht in de zin van het TRIPs-verdrag werd beschouwd.

In de onderhavige zaak ging het om een privacy gerelateerde kwestie: het zonder toestemming openbaarmaken van foto's van kinderen op een website over ontvoerde kinderen. Het verzet tegen deze openbaarmaking lijkt mij geen zaak waarop de handhavingsrichtlijn ziet. Of is hier sprake van reflexwerking? Als je kijkt vanuit het perspectief van een artiest of profvoetballer die zijn portret kan verzilveren en van wiens portret door een derde zonder toestemming schaamteloos gebruik van gemaakt wordt uit winstbejag, dan kun je je daar nog iets bij voorstellen. Moet de conclusie dan zijn dat het al dan niet vallen binnen het toepassingsgebied van de richtlijn afhangt van de context waarin een beroep op het portretrecht gedaan wordt? Wie het weet mag het zeggen.

AP.

Eerdere berichten hier (vonnis) en hier. 

Nu het hier minderjarige kinderen betreft en eiseressen de moeders van deze kinderen zijn, wordt het er voor gehouden dat zij met de onderhavige procedure beogen namens hun minderjarige kinderen op te komen tegen de publicatie van de foto’s op de website. (De rechtbank gaat niet in op de vraag of er een rechterlijke machtiging is verleend voor het optreden namens de kinderen.)

Bij gebreke van ouderlijk gezag kan eiseres 1 echter  niet namens betrokkene opkomen tegen de publicatie van de foto van betrokkene op de website. Nu  eiseres 1 evenmin een persoonlijk recht toekomt om tegen de openbaarmaking van de bewuste foto op te komen, aangezien zij niet zelf op de foto staat afgebeeld, zal de vordering van  eiseres 1  daarom worden afgewezen. Hiertoe is te meer reden nu niet in geschil is dat ‘betrokkene’ wel toestemming heeft verleend voor publicatie van de foto van  ‘betrokkene’ op de website.

Met betrekking tot de vertegenwoordigingsmogelijkheid van eiseres 2 voor haar kinderen, wordt overwogen dat eiseres 2 en ‘betrokkene’ nog steeds zijn getrouwd en dat zij derhalve het ouderlijk gezag gezamenlijk uitoefenen. Nu eiseres 2 zich met de onderhavige procedure tegen publicatie van die foto’s verzet terwijl niet is betwist dat betrokkene juist toestemming voor publicatie daarvan heeft verleend, wordt vastgesteld dat tussen eiseres 2 en betrokkene inzake de publicatie van de foto’s op de website een geschil met betrekking tot de gezamenlijke gezagsuitoefening bestaat.

Gelet hierop wordt door de voorzieningenrechter in de vordering van eiseres 2 aanleiding gezien om naar de maatstaf van artikel 1:253a van het Burgerlijk Wetboek een zodanige beslissing te nemen als hem in het belang van  ‘betrokkenen’ wenselijk voorkomt. Haar (eiseres 2) belang bij verwijdering van de foto’s ligt in het voorkomen van de suggestie dat sprake is van kinderontvoering en het voor betrokkene geheim houden van haar verblijf en dat van de kinderen.

De rechtbank stelt dat “volgens de Centrale Autoriteit is geen sprake is van ontvoering door eiseres 2”  en “(…) voorshands is onvoldoende aannemelijk dat in een bodemprocedure zal worden geoordeeld dat ‘betrokkenen’ door eiseres 2 zijn ontvoerd”. De plaatsing van de foto’s op een website die zich richt op de terugvoering van kinderen die zijn ontvoerd, wordt dan ook niet in hun belang geacht.

Gelet hierop wordt geoordeeld dat ‘betrokkenen’ er dan ook een redelijk belang bij hebben dat de foto’s, alsmede de links die naar die foto’s leiden, van de website worden verwijderd. De vordering wordt toegewezen.

"Eiseres 1 zal als de in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de kosten van dit geding tussen eiseres 1 en gedaagde 3. De vergoeding voor de advocaatkosten zullen, conform richtlijn 2004/48/EG, worden vastgesteld volgens de door de raadsman van [gedaagde 3] ter zitting overgelegde en door eiseres 1 niet betwiste specificatie, zijnde derhalve E 3.000,-."

Lees het vonnis hier.  

De rechtbank begrijpt dat eiser  doelt op publicatie van zijn foto in combinatie met de tekst. Bij de foto staat de volgende koptekst van het begeleidende artikel: "Ik ben homo op jongerenzender The Box". Op voornoemde foto zelf staat rechts onderdaan in kleine letters de volgende tekst: "Een scène uit een eerdere aflevering van Find Out: zonder drank geen feestje"

Bij de beoordeling staat voorop dat eiser bij de TV-serie Find out , die het onderwerp van het artikel uitmaakt, als acteur is betrokken. Daarmee is het publiekelijk in de aandacht staan als zodanig geen omstandigheid waartegen eiser bezwaar kan maken. Verder is van belang dat eiser niet als persoon staat afgebeeld maar alleen als illustratie dient voor het artikel dat de betrokken serie onder de aandacht van de lezers wil brengen.

Hoewel eiser betwist dat hij de producent, MTV, toestemming voor het verstrekken van foto's van hem voor promotionele doeleinden heeft gegeven, ligt het tegendeel zo zeer voor de hand, dat de voorzieningenrechter voorshands aan die betwisting, nu die op geen enkele manier is onderbouwd, geen waarde toekent. Plaatsing van een foto met de afbeelding van eiser ter promotie van de betrokken TV-serie is reeds daarom niet als onrechtmatig aan te merken. Dat is alleen anders indien die plaatsing op zodanige wijze geschiedt, dat bijzondere omstandigheden die plaatsing voor eiser redelijkerwijs alsnog onacceptabel maken.

Hoewel aan eiser valt toe te geven dat het suggereren van een geaardheid of eigenschap of daad of een ander zeer persoonlijk gegeven, dat niet met de werkelijkheid overeenkomt, in het algemeen al snel kan worden aangemerkt als een aantasting van de persoonlijke levenssfeer van de betrokken persoon, moet ten aanzien van het onderliggende geval toch worden geconstateerd dat die suggestie slechts oppervlakkig in het leven is geroepen; bij kennisneming van de tekst blijkt er met eiser, die zelf op geen enkele manier met zijn naam wordt vermeld, geen verband te worden gelegd. Bovendien wordt in de afbeelding zelf afgedrukt dat de afbeelding met die aflevering van de serie over homoseksualiteit geen binding heeft.

Dit betekent dat weliswaar kan worden gezegd dat de plaatsing van de foto, kennelijk bij toeval, is geschied op een wijze die als ongelukkig is te kenschetsen, maar daarmee nog niet als onrechtmatig heeft te gelden.

Evenmin is als bijzondere omstandigheid aan te merken dat eiser kennelijk van Marokkaanse afkomst is. Ook als het waar zou zijn dat - zoals eiser stelt - in die kringen erg negatief over homoseksualiteit zou worden gedacht en dat discriminatie van homo's aldaar vaak zou voorkomen (althans vaker dan in niet Marokkaanse kringen) - de voorzieningenrechter laat een en ander nadrukkelijk in het midden - dan betekent dat nog niet dat de plaatsing daardoor alsnog onrechtmatig moet worden geacht. Het feit dat hem in die kringen discriminerende bejegeningen ten deel vallen is als zodanig niet aan de Gay Krant te verwijten en maakt de plaatsing van de foto als zodanig niet onrechtmatig. Dat zou wellicht anders zijn indien die plaatsing met opzet door de Gay Krant zo was uitgevoerd met het oogmerk om eiser schade te berokkenen, maar daarvan is geen sprake. Eiser heeft dat trouwens ook niet gesteld.

Voor de volledigheid merkt de voorzieningenrechter nog op dat er wellicht voldoende grond zou kunnen zijn geweest om bij wijze van ordemaatregel aan de Gay Krant op te leggen dat zij een toelichting geeft over de wijze waarop de gewraakte afbeelding bij het artikel terecht is gekomen en dat de suggestie dat eiser homo zou zijn geheel onjuist is en niet de boodschap is die de Gay Krant heeft willen afgeven, of iets van soortgelijke inhoud.

Die grond zou bijvoorbeeld gevonden kunnen worden in de omstandigheid dat er grote schade voor eiser door de publicatie zou zijn opgetreden, waarbij de Gay Krant dan wel geen verwijt valt te maken maar zij toch een zekere betrokkenheid daarbij heeft gehad en de op te leggen publicatie voor haar niet erg bezwaarlijk zou kunnen worden geacht.

Maar een dergelijke situatie doet zich thans niet voor. Aan de ene kant al niet omdat grote schade aan de zijde van eiser door hem niet aannemelijk is gemaakt en aan de andere kant niet omdat de Gay Krant iets dergelijks al aan eiser heeft aangeboden en eiser van die gelegenheid (tot schadebeperking c.q. schadeopheffing) geen gebruik heeft willen maken.

Lees het vonnis hier.

Op 25 april 2006 ontbindt de raadsman van Cruijff de licentieovereenkomst, vanwege onder meer het uitblijven van betalingen en het feit dat slechts 23% van de voorgenomen bebouwing is gerealiseerd. Colmar stelt juist dat Cruijff tekort is geschoten.

Cruijff vordert onder meer elk gebruik van zijn naam, portret en woord- en beeldmerken te staken, alle promotiemateriaal te vernietigen, een bedrag van 3 miljoen te betalen aan Inter 2000 en 6 miljoen aaneen door partijen te kiezen stichting voor gehandicapte kinderen. Volgens Cruijff wordt zijn naam in diskrediet gebracht.

Nu partijen het eens zijn dat hun samenwerking direct wordt beëindigd, betekent dit dat het gebruik van de naam en beeltenis van Cruijff in elk geval per 29 oktober 2006, de einddatum van de licentieovereenkomst, zou moeten worden beëindigd. Derhalve dient het promotiemateriaal niet meer te worden gebruikt. Nu Colmar hier al mee is begonnen en zich oprecht hebben voorgenomen alle materiaal te verwijderen, is er geen reden om een veroordeling uit te spreken. De rechtbank beveelt Colmar derhalve met onmiddelijke ingang elk gebruik van de naam en het portret van Cruijff en de woord- en beeldmerken te staken en al het promotiemateriaal te vernietigen.

"De in de licentieovereenkomst afgesproken vergoeding wordt in de overeenkomst gesplitst in twee bedragen, te weten ruim 3 miljoen en ruim 6 miljoen euro. Volgens Cruijff zijn deze bedragen reeds verschuldigd enkel en alleen voor de overdracht van de portretrechten. Partijen zijn het erover eens dat als de financiering van het sportpark niet rond komt, artikel 8 laatste alinea van de licentieovereenkomst van toepassing is, in welk geval de 6 miljoen - voor zover verschuldigd - ten goede dient te komen aan gehandicapte kinderen, die anders mede van het sportpark hadden kunnen profiteren." Partijen twisten over de vraag of de beide overeenkomsten los van elkaar kunnen worden gezien. De rechtbank 'Haviltext' dat er vooralsnog vanuit kan worden gegaan "dat de overeenkomsten aldus moeten worden uitgelegd dat de betalingsverplichtingen van Colmar niet alleen stonden tegenover de overdracht van de portretrechten, maar evenzeer dienden als tegenprestatie voor het verrichten van promotieactiviteiten door Cruijff en het plegen van inspanningen bij het leggen van contacten met potentiële financiers. (...) Al met al kan het verweer van Colmar zonder nader onderzoek naar de feiten, waarvoor dit kort geding zich niet leent, niet zonder meer worden gepasseerd."

De rechtbank komt tot de conclusie "dat de door Colmar aangevoerde verweren niet van dien aard zijn dat thans op voorhand moet worden gezegd dat deze in (vanwege de jurisdictiebepalingen in de respectievelijke contracten in Nederland en in Spanje) aan te spannen bodemprocedures geen gerede kans van slagen zouden kunnen hebben." De vorderingen ten aanzien van de geldbedragen zijn thans niet toewijsbaar.

Ook de afgifte van financiële stukken ex artikel 843a Rv. wordt afgewezen wegens onvoldoende grond.

Lees het vonnis hier.

Beiden partijen hebben geen kopie van de overeenkomst kunnen overleggen. Bij de beoordeling van de inhoud van de overeenkomst, acht de rechtbank het niet aannemelijk dat Guldenaar bezwaar zou hebben gehad tegen het gebruik van haar portret buiten de VS. Dit alles mits die exploitatie wel op een professioneel verantwoorde wijze gebeurt, dus dat Guldenaar voor dat gebruik zou worden betaald. Aangezien Guldenaar voor het wereldwijde gebruik van haar portret niet is betaald, oordeelt de rechtbank toestemming voor dat gebruik niet geacht moet worden te zijn gegeven.

L’Oréal voert het verweer te goeder trouw te hebben gehandeld. De rechtbank honoreert dit verweer voor de periode tot 2001, het moment waarop L’Oréal de sommatiebrief heeft ontvangen. Tot dat moment mocht L’Oréal ervan uitgaan dat Karen Models over toestemming van Guldenaar beschikte. Vanaf het moment dat L’Oréal op de hoogte was van het standpunt van Guldenaar, rustte op L’Oréal de zorgvuldigheidsverplichting om zich te vergewissen van de bevoegdheid van de contractpartners van de L’Oréal-groep wereldwijd. Zij had alles moeten doen wat in haar vermogen lag om te verhinderen dat andere groepen van L’Oréal het portret van Guldenaar wereldwijd zouden gebruiken.

Bij het bepalen van de schadevergoeding haakt de rechtbank aan bij de tarieven die door het reclamebureau McCann-Erickson aan L’Oréal worden gehanteerd. Voor het vaststellen van de precieze omvang van de schade beveelt de rechtbank L’Oréal om nog nadere inlichtingen te geven. Echter, de rechtbank oordeelt dat L’Oréal in ieder geval voor een bedrag van EUR 40.000,- aansprakelijk is. Voor het overige bedrag wordt de zaak naar de rol verwezen.

Lees het vonnis hier.