Auteursrecht  

HvJ EU Funke Medien [IEF 18623] en Spiegel Online [IEF 18644]: geen pyrrusoverwinning voor de informatievrijheid

1. Op 29 juli jl. heeft het HvJ EU twee belangrijke auteursrecht arresten gewezen (1).  In die arresten is veel beslist. In deze bijdrage sta ik alleen stil bij het oordeel van het Hof dat het auteursrechtelijke systeem van beperkingen een gesloten systeem is. Maar: hoe gesloten is gesloten?

2. Laat ik beginnen met te zeggen dat ik het oordeel van het Hof betreur. Mijn voorkeur gaat uit naar een open systeem van beperkingen en dat betekent dat ik mij veel meer voel aangesproken door de benadering die de Hoge Raad in zijn Dior/Evora-arrest heeft gevolgd (2).  Het Hof wil van zo’n fair-use-achtig-systeem niets weten omdat (i) een juist evenwicht tussen het auteursrecht en andere grondrechten al in de Auteursrechtrichtlijn (Arl) zelf is gelegen, en (ii) het toelaten van beperkingen die niet onder de in art. 5 Arl uitputtend opgesomde beperkingen vallen, de effectiviteit van de door de Arl tot stand gebrachte harmonisatie van het auteursrecht in gevaar brengt.

Vzr. Rechtbank Amsterdam 10 september 2019, IEF 18733, IT 2890; ECLI:NL:RBAMS:2019:7357 (Nabestaanden tegen BNNVARA) Eiseressen zijn de moeder en halfzus van X, die is neergeschoten door een politieagent in een park. De conclusie van de politie is dat de dood van  X een ‘suicide by cop’ was. Y is documentairemaakster en heeft een documentaire gemaakt waarin zij de dood van X onderzoekt. BNNVARA is van plan de documentaire op 25 september 2019 uit te zenden op televisiezender NPO3. Daarnaast wil BNNVARA de documentaire aanbieden op Uitzending Gemist. De moeder heeft BNNVARA gesommeerd openbaarmaking van de documentaire te staken, onder meer omdat zij geen toestemming heeft gegeven voor het gebruik van door haar verstrekte informatie of voor het gebruik van het portret van X. De vorderingen worden afgewezen. De film is een artistiek portret, uitspraken worden niet gepresenteerd als feiten. Verder is de weergave niet eenzijdig negatief of onnodig kwetsend. Er is geen aantasting in de eer en goede naam van de moeder. Ook is er geen inbreuk op auteursrecht of portretrecht.

Ktr. Rechtbank Amsterdam 10 september 2019, IEF 18732; ECLI:NL:RBNNE:2019:4096 (Hollandse Hoogte tegen Raak) Hollandse Hoogte beheert en exploiteert auteursrechten van fotografen. Deze rechten, waaronder begrepen het exploitatierecht en het recht om op te treden tegen auteursrechtelijke inbreuken, zijn bij licentie overgedragen aan Hollandse Hoogte. Permission Machine is gemachtigd om licenties aan te bieden en te verstrekken. Ook is zij gemachtigd om inbreuken op te sporen en de rechten van Hollandse Hoogte te handhaven. De door Hollandse Hoogte geëxploiteerde beeldbank bevat onder meer de auteursrechtelijk beschermde foto met nummer 17865706. Verweerder Raak is eigenaar van de website www.raaktotaaladvies.nl. Bij brief hebben Hollandse Hoogte en Permission Machine Raak erop gewezen dat de foto gedurende enige tijd op de website heeft gestaan en dat het gebruik van de foto zonder daarvoor toestemming te hebben gekregen van de rechthebbende een auteursrechtinbreuk oplevert. Nu vaststaat dat de foto zichtbaar is (geweest) op de website van Raak, zonder toestemming van Hollandse Hoogte, zonder bewerking en zonder naamsvermelding openbaar is gemaakt, is er sprake van een inbreuk op de auteursrechten. Er is sprake van commercieel gebruik van de foto door Raak.

Het Auteurs- en naburig recht is flink in beweging. Het Europese Parlement nam een nieuwe Richtlijn aan, die de komende twee jaar in de Nederlandse wet geïmplementeerd moet worden. Volgend jaar staat evaluatie van het Auteurscontractenrecht op de agenda. Terwijl ook de Wet Toezicht op Collectief Beheersorganisaties (dat het wettelijk toezicht op onder meer Sena regelt) waarschijnlijk op enkele punten gewijzigd zal gaan worden. Toch blijkt – ook in de disussies over de nieuwe wetgeving – de kennis van het huidige recht bij velen beperkt te zijn, stelt Platform Makers (het samenwerkingsverband van beroepsorganisaties en vakbonden voor auteurs en artiesten).

Vzr. Rechtbank Den Haag 1 oktober 2019, IEF 18723; ECLI:NL:RBDHA:2019:10247 (Eichholtz tegen Mega Wonen) Eichholtz exploiteert een meubelgroothandel. Onderdeel van de collectie zijn de door haar in 2015 ontworpen tafels uit de Connor-serie. Eichholtz is houdster van de Gemeenschapsmodellen op het uiterlijk van de Connor-tafels. Mega Wonen is een eenmanszaak in de verkoop van meubels vanuit zijn woning in Amsterdam, de meubels worden ook te koop aangeboden via Instagram en Facebook. Eichholtz stelt dat Mega Wonen inbreuk maakt op de auteurs- en gemeenschapsrecht op de Connor-tafels dan wel zich schuldig maakt aan slaafse nabootsing door verkoop van tafels via Facebook. Het verweer van Mega Wonen luidt o.a. dat de tafels zijn gekregen in het kader van een ruildeal, mogelijk Connor-tafels betreffen die als door Eichholtz zelf of met haar toestemming op de markt waren gebracht, waardoor er geen sprake is van een inbreuk. Dit wordt onvoldoende aannemelijk geacht. Ook plaatst Mega Wonen vraagtekens bij de originaliteit van de Connor-tafels en stelt dat er al heel veel van dit soort tafels op de markt zijn gebracht, maar onderbouwt dit verder niet. 
Mega Wonen wordt onder meer bevolen om iedere inbreuk op het auteurs- en Gemeenschapsmodelrecht op de Connortafels in alle landen van de EU te staken en gestaakt te houden, waaronder het openbaar maken en verveelvoudigen, dan wel het (doen) fabriceren, aanbieden, verhandelen, importeren, promoten en/of daartoe in voorraad hebben van inbreukmakende tafels.

Ondernemingsrechtbank Antwerpen (afdeling Antwerpen) 29 juli 2019; IEF 18700, IEFbe 2949, IT&R 2877; C-597/19 (M.I.C.M tegen BVBA Telenet) Auteursrecht. Peer-to-peer. Via MinBuza: M.I.C.M is een vennootschap naar het Cypriotisch recht en is houder van bepaalde rechten op pornografische films. Via een bepaald systeem is zij in het bezit van duizenden IP-adressen die verwijzen naar klanten van de verwerende partij, de BVBA Telenet, als internetserviceprovider. Via de connecties waar deze IP-adressen naar verwijzen zouden films uit haar catalogus zijn geüpload, gebruikmakend van het BitTorrent-protocol. M.I.C.M maakt nu aanspraak op de identificatie van deze klanten door Telenet, die zich hier principieel tegen verzet. 

De BitTorrent-technologie bestaat erin dat een bestand in kleine onderdelen ('pieces') wordt gesegmenteerd, die door de gebruiker kunnen worden gedownload en weer tot het oorspronkelijke bestand worden samengesteld. Het uploadproces wordt 'seeding’ genoemd. Zo kan het door vele gebruikers tegelijk worden gedownload. De groep aan downloaders wordt 'swarm' genoemd. Er hoeft dus geen band meer te bestaan tussen de oorspronkelijke seeder en de downloaders. De downloaders worden zelf in de regel seeders: de software is er gewoonlijk standaard zo op ingesteld nu het systeem hiervan afhangt.

Rechtbank Midden-Nederland 2 september 2019, IEF 18699; (Biek tegen FarmCamps) Akoestiekfabriek, waarvan Biek enig aandeelhouder en bestuurder is, en FarmCamps zijn in samenwerking getreden en hebben gezamenlijk ontwerptekeningen gemaakt. Hiervan heeft Akoestiekfabriek vervolgens een prototype gemaakt. Na opzegging van de samenwerking door FarmCamps, heeft FarmCamps met een derde een aangepaste versie - de Barntent - van het prototype geproduceerd en geëxploiteerd. Akoestiekfabriek stelt dat FarmCamps wanprestatie heeft gepleegd en inbreuk heeft gemaakt op de auteursrechten dan wel in strijd heeft gehandeld met hetgeen in het maatschappelijk verkeer betaamd. Het gaat dus om de vraag (i) aan wie de auteursrechten op het definitieve ontwerp toekomen, (ii) of het interieurontwerp auteursrechtelijk is beschermd, en, zo ja, of FarmCamps daarop inbreuk maakt, en (iii) welke afspraken tussen partijen golden in het kader van hun samenwerking. Het is niet gebleken dat Akoestiekfabriek tijdens het creatieve ontwerpproces van het definitieve ontwerp een leidende en beslissende rol had. Daarnaast heeft het interieur van de prototype een andere totaalindruk dan de Barntent. Dit brengt mee dat Akoestiekfabriek noch van de prototype noch van het interieur auteursrechthebbende is. Tevens faalt de vordering op grond van wanprestatie dan wel onrechtmatige daad, aangezien uit de tussen partijen geldende afspraken niet valt af te leiden dat FarmCamps is tekortgeschoten in haar verplichtingen jegens Akoestiekfabriek, hetzij contractueel hetzij in het maatschappelijk verkeer betaamd.

Vzr. Rechtbank Overijssel 18 september 2019, IEF 18697; ECLI:NL:RBOVE:2019:3295 (Layer Big Loft tegen Shine your Light) Eiser is ontwerper van interieurproducten, waaronder de lamp ‘Layer Big Loft‘. Gedaagde heeft de vloerlamp ‘Shine Your Light’ op de markt gebracht en te koop aangeboden. Eiser beweert dat zijn lamp auteursrechtelijk is beschermd en dat gedaagde dit heeft geschonden. Er rijzen twee vragen: (i) is in dit geval sprake van een auteursrecht, en zo ja, (ii) maakt ‘Shine Your Light‘ daar inbreuk op? De rechtbank komt tot de conclusie dat op de lamp van eiser een auteursrecht rust, aangezien de vormgeving van ‘Later Big Loft‘ het resultaat is van scheppende menselijke arbeid en creatieve keuzes en aldus als werk in de zin van de Aw kan worden aangemerkt. Gelet op het feit dat de meest beeldbepalende eigenschappen overeenkomen en de beperkte verschillen slechts van ondergeschikt belang zijn met betrekking tot de totaalindruk, is ook sprake van een inbreuk op het auteursrecht van eiser door gedaagde. 

HvJ EU 12 september 2019, IEF 18681, IEFbe 2939; ECLI:EU:C:2019:716, (VG Media tegen Google LLC) VG Media is een Duitse beheermaatschappij voor auteursrechten. Google zou inbreuk hebben gemaakt op de naburige rechten van de leden, persuitgevers, door op haar zoekmachine en haar geautomatiseerde informatiesite "Google Nieuws" gebruik te maken van zogenoemde "perssnippets". Meer specifiek gaat het erom dat Google fragmenten of samenvattingen van persteksten online zet, zonder daarvoor een vergoeding te betalen. Dit zou in strijd zijn met een Duitse bepaling, strekkende tot de bescherming van persuitgevers, die op 1 augustus 2013 in werking is getreden. Het Landgericht Berlin vraagt antwoord op de volgende vragen: (i) is de bepaling in kwestie een "technisch voorschrift" in de zin van richtlijn 98/34 betreffende normen en technische voorschriften en zo ja, (ii) had het ontwerp van de bepaling aan de Commissie moeten worden voorgelegd, voorafgaande aan de inwerkingtreding van de bepaling in Duitsland?
Het feit dat de bepaling in kwestie een regel is brengt mee dat het gaat om een "technisch voorschrift" in de zin van de richtlijn betreffende normen en technische voorschriften. De bepaling strekt voornamelijk tot de bescherming van persuitgevers tegen inbreuken op het auteursrecht door online zoekmachines. Een dergelijke bescherming is alleen noodzakelijk tegen systematische aanvallen op de werken van online-uitgevers door dienstverleners van de informatiemaatschappij. Bijgevolg is de bepaling specifiek gericht op de diensten van de informatiemaatschappij. Het ontwerp van het technische voorschrift had voorafgaand aan de inwerkingtreding aan de Commissie moeten worden meegedeeld. Het ontbreken van deze mededeling heeft de niet-toepasselijkheid van de bepaling ten gevolge. Zie ook [IEF 18187] en [IEF 17053].

HvJ EU 12 september 2019, IEF 18680, IEFbe 2938; ECLI:EU:C:2019:721 (Cofemel tegen G-Star Raw) Bij de Supremo Tribunal de Justica in Portugal is een procedure gestart tussen Cofemel en G-Star naar aanleiding van G-Stars beschuldigingen dat Cofemel jeans, sweatshirts en T-shirts zou hebben geproduceerd en verkocht die namaak vormen op de eigen modellen van G-Star. Cofemel zou inbreuk hebben gemaakt op het auteursrecht van G-Star. Auteursrechten overeenkomstig de richtlijn inzake het auteursrecht komen toe aan auteurs van "werken". Dit geeft de auteur het exclusieve recht om reproductie, mededeling aan het publiek en distributie toe te staan of te verbieden. Daarnaast bestaat voor modellen afzonderlijke bescherming, gebaseerd op de richtlijn inzake de rechtsbescherming van modellen en de verordening betreffende Gemeenschapsmodellen. Naar nationaal Portugees recht bestaat daarnaast nog de mogelijkheid om tekeningen en modellen auteursrechtelijk te beschermen, echter zonder aan te geven aan welke voorwaarden moet zijn voldaan om deze bescherming en de daaraan verbonden rechten te kunnen uitoefenen. De rechtsvraag die centraal staat, luidt: staat de richtlijn inzake het auteursrecht in de weg aan auteursrechtelijke bescherming van modellen naar Portugees auteursrecht op grond van het teweegbrengen van een specifiek esthetisch effect?
De vraag of een model kan worden aangemerkt als "werk" heeft niet te maken met het esthetisch effect dat al dan niet teweeg wordt gebracht. Om van een "werk" te kunnen spreken is vereist: (i) het voorwerp in kwestie is met voldoende nauwkeurigheid en objectiviteit identificeerbaar, en (ii) het voorwerp is een intellectuele schepping waardoor de keuzevrijheid en de persoonlijkheid van de auteur worden weergespiegeld. Geconcludeerd wordt dat een specifiek esthetisch effect dat door een model wordt teweeggebracht niet rechtvaardigt dat dergelijke modellen als "werken" worden aangemerkt. Zie ook [IEF 17471] en [IEF 18448].