Onrechtmatige publicaties  

Het televisieprogramma RTL Boulevard heeft op 20 april 2005 en op 9 mei 2005 aandacht besteed aan de beweringen geuit in het gewraakte artikel in de Privé van 20 april 2005. In de uitzending wordt het artikel uit Privé ook getoond en noemt een tweede verslaggever de naam van de plaats  waar eiser in Frankrijk een (vakantie)huis heeft gekocht. Tevens is de hoofdredacteur van de Privé ingegaan op het interview bij Radio 538 en stonden de foto's afgebeeld op de internetsite www.denieuwstefoto.nl.

Eiser vordert onder meer TTG te verbieden foto's over zijn privé-leven te publiceren, daaronder begrepen publicaties over zijn seksuele geaardheid, zijn gezondheid, zijn woon- en/of verblijfplaats, zijn gedragingen tijdens zijn huwelijk met Prinses X., zijn echtscheiding en zijn relatie met zijn kinderen en andere familieleden.

Voor de rechtbank staat niet ter discussie dat eiser door het artikel in zijn eer en goede naam is aangetast en dat zijn persoonlijke levenssfeer door die publicatie is geschonden. Of deze ook onrechtmatig is dient beoordeeld te worden aan de hand van de bekende belangenafweging. Nu, gelet op de rectificatie van 25 mei 2005, vast dat de inhoud van het gewraakte artikel (in ieder geval deels) onjuist is en desalniettemin overgegaan is tot publicatie, heeft TTG onrechtmatig jegens eiser gehandeld, waardoor zij schadeplichtig is.

Ten aanzien van het portrecht van Eiser stelt de rechtbank dat eiser de publiciteit niet heeft gezocht en evenmin is aan te merken als een publiek figuur, nu hij al jarenlang in de anonimiteit leeft en sinds zijn echtscheiding niet meer als aanverwant is verbonden aan het Koninklijk Huis. De foto's leveren tevens geen bijdrage aan het publieke debat. De publicatie ervan is derhalve onrechtmatig. Het door eiser gevorderde acht de rechtbank echter te algemeen geformuleerd en te verstrekkend en wordt dan ook afgewezen: "Zo omvat het primair gevorderde verbod niet alleen de huidige levensfase van Eiser, waarin hij een teruggetrokken bestaan leidt, maar omvat deze tevens de periode waarin hij getrouwd was met Prinses X., met betrekking tot welke periode eiser in ieder geval enige aandacht van de media en derhalve ook van Privé zal hebben te dulden, zolang het gaat om zakelijke en juiste informatie."

Bij de schadetoekenning van EUR 20.000,- wordt rekening gehouden "(...) met de omstandigheid dat het gewraakte artikel in Privé door andere media is overgenomen, waardoor brede aandacht is ontstaan voor het privé-leven van [eiser]. Ook de omstandigheid dat de hoofdredacteur van Privé hieraan actief heeft bijgedragen, gelet op de verschillende interviews die hij heeft gegeven, alsmede gelet op de informatie die hij aan RTL Boulevard heeft doorgespeeld en in het bijzonder de omstandigheid dat de hoofdredactuer kennelijk zelfs de verblijfplaats van Eiser aan RTL Boulevard heeft meegedeeld, wegen mee. Voorts heeft de rechtbank rekening gehouden met de omstandigheid dat de  hoofdredacteur zelfs na de gepubliceerde rectificatie ongefundeerde mededelingen over Eiser is blijven herhalen.

Tenslotte speelt bij het toe te kennen bedrag mee dat TTG een ernstige inbreuk heeft gemaakt op het privé-leven van Eiser door een fotograaf en een journalist speciaal naar de verblijfplaats van Eiser in Frankrijk te sturen om heimelijk foto’s te maken van zijn dagelijks leven en dat Eiser door hen in de periode van 5 tot en met 9 april 2005 op zijn gangen is gevolgd."

Lees het vonnis hier.

Rechtbank Amsterdam, 6 april 2006, 337197 / KG 06-420, X B.V. tegen Uitgeversmaatschappij De Telegraaf B.V. (Met dank aan Karsten Gilhuis, Houthoff Buruma)

Een zaak over een beweerdelijk onrechtmatige publicatie en een beroep op art. 843a Rv om een geluidsband op te eisen.

De Telegraaf schrijft een artikel over vermeende criminele praktijken van een directeur van een financiële dienstverlener. Dit artikel heeft als kop (onder andere) “Criminele opdrachten van top adviesbureau op band”. Volgens dit artikel zou één van de twee huidige directeuren opdracht hebben gegeven de auto van een voormalig directeur, waar onenigheid mee is ontstaan, te stelen en hem vervolgens te mishandelen. De financiële dienstverlener ontkent deze feiten, eist rectificatie en eist de geluidsband op waar het artikel mede op is gebaseerd. Voorzieningenrechter Poelmann vindt echter dat de publicatie ook steun vind in het overige feitenmateriaal en oordeelt dat de publicatie niet onrechtmatig is. De vordering tot rectificatie wordt afgewezen. Ook heeft De Telegraaf in dit geval geen exhibitieplicht op grond van art. 843a Rv. De vordering ter opeising van de geluidsband wordt ook afgewezen.

Met betrekking tot de onrechtmatige publicatie:

De Telegraaf baseert zich deels op een anonieme bron (namelijk de geluidsband verkregen van een anonieme bron). Omdat De Telegraaf de een anonieme bron geheim wil houden en weigert om de geluidsbanden te laten horen zal zij op een andere wijze moeten aantonen dat de door haar geuite beschuldigingen een grondslag hebben in het beschikbare feitenmateriaal.

“In het onderhavige geval wordt de publicatie, althans gedeeltelijk, ondersteund door het feit dat bij de politie tegen [de Directeur, red.] door meerdere personen aangifte is gedaan, onder andere wegens bedreiging en dat de politie deze aangiften onderzoekt.” Dit wordt niet betwist door de gedaagden. Daarnaast staat vast dat er in de periode dat de in de publicatie genoemde feiten hebben voorgedaan een conflict was tussen de directeuren.

“Dit alles in aanmerking genomen, kan niet worden gezegd dat sprake is van een lichtvaardige verdachtmaking door De Telegraaf. Gelet op het feit dat X een groot bedrijf in de financiële dienstverlening is, waarbij de integriteit van de bestuurders van groot belang is, prevaleert het belang van De Telegraaf om zich informerend en waarschuwend uit te laten opdat het publiek wordt voorgelicht over mogelijke misstanden in dat bedrijf boven het belang van X om verschoond te blijven van verdachtmakingen.”

Met betrekking tot artikel 843a Rv oordeelt Poelmann:

“De vordering tot afgifte van de geluidsopname of een kopie ervan baseert X op artikel 843a Rv. Met de Telegraaf is de voorzieningenrechter van oordeel dat uit dit artikel niet voortvloeit dat op haar de in genoemd artikel bedoelde exhibitieplicht rust. Mogelijk heeft X belang bij afgifte van de band waarop De Telegraaf haar artikel onder meer heeft gebaseerd, maar dat is voor toewijzing van de vordering op grond van genoemd wetsartikel niet voldoende”.

Lees het vonnis hier.

Hof Amsterdam, 9 maart 2006, rolnr. 2192/03, Van Gasteren tegen Pamela Hemelrijk. (Met dank aan Otto Volgenant, Kenedy van der Laan).

Van Gasteren heeft een ‘oorlogsverleden’ en heeft in het verleden regelmatig de media opgezocht om zijn daden uit te leggen. Enige zeer kritische reacties hierop in het Parool zijn door het Hof Amsterdam (26 augustus 1993) afgedaan als onrechtmatige publicatie.

In 1998 wilde Pamela Hemelrijk een column aan het oorlogsverleden van Van Gasteren wijden. De hoofdredactie wilde deze column echter niet plaatsen vanwege de uitspraak uit 1993. Pamela was het hier niet mee eens en maakte dat wereldkundig door een open brief aan de Hoge Raad te schrijven, die zij verstuurde aan diverse landelijke dagbladen. “Ik schrijf u over een onderwerp dat ik, als ik de juristen mag geloven, nooit meer kan aanroeren. Nou ja, ik kan het wel doen, maar aldus die juristen, dan krijg ik onmiddellijk een proces met dikke vette schadeclaim aan mijn broek, dat ik gegarandeerd ga verliezen.” Vervolgens gaat Pamela Hemelrijk in de open brief in detail in op het oorlogsverleden van Van Gasteren.

De bodemrechter die deze zaak in eerste instantie beoordeelde (Rb. Amsterdam 16 juli 2003, zie hier) was op de hand van Pamela en oordeelde dat de brief een column betrof, waar minder strenge journalistieke eisen voor gelden. Nu is het hof aan de beurt:

“Naar het oordeel van het hof dient de open brief te worden beschouwd als een perspublicatie, nu Hemelrijk immers bedoeld heeft hiermee in de openbaarheid te treden.”

De rechtbank heeft de open brief volgens het hof terecht gelijk gesteld aan een column, aan welke uitingsvorm niet (dezelfde) hoge eisen mogen worden gesteld als aan onderzoeksjournalistiek. Dit in tegenstelling tot de artikelen over Van Gasteren in het Parool. Daarnaast straft het hof de publiciteitzoekerij van Van Gasteren als volgt af:

"Omdat Van Gasteren zelf nog recentelijk de publiciteit had gezocht en de indruk had gewekt geheel gerehabiliteerd te zijn heeft Van Gasteren zelf over zich afgeroepen dat een kritische toeschouwer – zoals hemelrijk – zicht genoodzaakt voelde deze misstand aan de kaak te stellen en mocht zij dat naar het oordeel van het Hof ook doen". De open brief betreft geen onrechtmatige publicatie, aldus het hof.

Lees het arrest hier.

- Rechtbank Amsterdam, 30 maart 2006, LJN: AV7661, Van Gasteren tegen Uitgeverij Luitinhg-Sijthoff B.V.

De voorgenomen publicatie van gedaagde auteur, getiteld “De dood van een onderduiker” over het oorlogsverleden van Van Gasteren is niet onrechtmatig jegens Van Gasteren omdat de publicatie geen ongefundeerde beschuldigingen bevat die geen basis vinden in de beschikbare feiten, aldus de voorzieningenrechter te Amsterdam. "Het recht op vrijheid van meningsuiting van de schrijver dient daarom in dit geval zwaarder te wegen dan het recht op privacy van de Amsterdammer in verband met de dood van de onderduiker."

Lees het vonnis hier.

Kamervragen nr. 2050610600, Tweede Kamer.

1. Heeft u kennisgenomen van het proefschrift «Toegang tot het recht in perszaken» van de heer D. Van Harinxma thoe Slooten?

2 Hoe beoordeelt u in algemene zin de centrale stelling in dit proefschrift, dat publieke figuren die zich door berichtgeving in de media benadeeld voelen een betere rechtspositie verdienen?

3 Deelt u de stelling, dat de balans tussen enerzijds de vrijheid van meningsuiting en anderzijds de bescherming van de rechtspositie van mediaslachtoffers te ver is doorgeschoten ten nadele van de laatste groep?

4 Hoe beoordeelt u de oproep van de auteur om te komen tot de instelling van een speciale perskamer die alle mediazaken in Nederland behandelt? Deelt u de mening dat een dergelijke gespecialiseerde rechtbank een belangrijke preventieve werking kan hebben en tevens de kwaliteit van de gerechtelijke uitspraken beduidend kan verhogen? Wilt u de instelling van een dergelijke gespecialiseerde rechtbank overwegen?

5 Deelt u de analyse van de auteur dat het onder de huidige rechtspraak (te) moeilijk is om inkomensschade als gevolg van imago- en reputatiebeschadiging adequaat te kunnen compenseren?

6 Hoe beoordeelt u de concrete voorstellen van de auteur om te komen tot een meer adequate wijze van compensatie van inkomensschade als gevolg van imago- en reputatiebeschadiging en meer in het bijzonder zijn voorstel dat de rechter er eerder vanuit moet gaan dat als een imago is geschaad, er ook inkomensschade is?